Co wpływa na wysokość oprocentowania kredytów i lokat w Polsce - stopy procentowe

Co wpływa na zmianę oprocentowania kredytów i lokat ?

W dzisiejszym artykule zajmiemy się czynnikami które mają bezpośredni wpływ na kształtowanie się oprocentowania lokat oraz oprocentowania kredytów.

Będziemy mówimy o przyczynach sytuacji znanej z ekonomii, która powoduje, że w danym momencie lokaty mają większe oprocentowanie co za tym idzie kredyty również są wyżej oprocentowane lub odwrotnie gdy lokaty są słabo oprocentowane a kredyty nie są bardzo drogie.

Oba te zjawiska są ze sobą powiązane I wynikają z polityki wprost z decyzji organu odpowiadającego za politykę monetarną na danym obszarze.

Co to jest Rada Polityki Pieniężnej i za co odpowiada?

W Polsce instytucją odpowiedzialną za ustalanie tak zwanych stóp procentowych jest Rada Polityki Pieniężnej działająca przy Narodowym Banku Polskim.

Zgodnie z art. 227 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz art. 6 Ustawy o Narodowym Banku Polskim, Rada Polityki Pieniężnej jest organem NBP. Rada Polityki Pieniężnej ukształtowała się w dniu 17 lutego 1998 r. a w jej skład wchodzą:

Przewodniczący Rady, którym jest Prezes NBP oraz 9 członków, powoływanych w równej liczbie przez: Prezydenta RP, Sejm i Senat. Członkowie Rady Polityki Pieniężnej powoływani są na 6 lat.

Organ ten swoimi decyzjami ustala wysokości stóp procentowych różnego rodzaju (takie jak: które później są uwzględniane przez wszelkie banki komercyjne działające na terenie danego kraju. 

Co wpływa na oprocentowanie naszych oszczędności i rat kredytów ?

Co to jest WIBOR i od czego zależy?

Wskaźnik WIBOR który bardzo często pojawia się w ofercie kredytowej jako parametr od którego uzależnione będzie oprocentowanie naszego kredytu jest tak naprawdę wprost zależny od stopy procentowej NBP.

Pojęcie WIBOR to skrót od angielskiego określenia Warsow Inter Banking Offering Rate czyli w wolnym tłumaczeniu : warszawski między-bankowy wskaźnik oferowania (gotówki) pomiędzy bankami. Jest to nic innego jak procentowy "koszt" po jakim banki skłonne są sobie pożyczać pieniądze. Jeżeli WIBOR wynosi 2% to oprocentowania dla konsumenta może być na przykład 3 lub 4% - nigdy mniej bo inaczej bank, który bardzo często nie ma swoich pieniędzy i pożycza je na rynku międzybankowym - byłby stratny na całej inwestycji.

Kto ustala WIBOR ?

Wskaźnik WIBOR ustalają banki między sobą w drodze wolnego składania ofert. Oferty te uśrednia się , odrzucając jednocześnie cztery skrajne wartości (dwie najmniejsze i dwie największe) . WIBOR oznacza więc realny "koszt" pieniądza na rynku międzybankowym.

Czy zatem banki mogą dowolnie kształtować wysokość stawki WIBOR ?

Otóż nie. Tak naprawdę bezpośrednim parametrem od którego zależy WIBOR (bez względu na jego rodzaj) stopa referencyjna Narodowego Banku Polskiego. Wartość ta zawsze mieści się pomiędzy stopą lombardową a stopą dyskontową.

Banki dostosowują się jedynie do tych wartości a różnice w ofertach składanych na fixingu przez poszczególne banki wynikają tak naprawdę z nadpłynności (bank ma za dużo gówki skłonny jest więcej pożyczać) lub ograniczonej płynności (bank ma mało gotówki - woli zostawić sobie) poszczególnych banków przy czym różnice te są zazwyczaj bardzo niewielkie, określane w ułamkach procentów od stóp bazowych.

Jakikolwiek większy odstępstwie od stopy referencyjnej NBP spowodowałoby że bank albo oferował pieniądze taniej niż NBP czyli de facto rozdawały je za pół darmo, albo koszt ich byłby większy niż standardowa oferta z NBP - wtedy nikt od takiego banku pożyczki nie weźmie.
Dlaczego Rada podnosi lub obniża stopy procentowe?

Jak już powiedzieliśmy, gdy Rada Polityki Pieniężnej podniesie stopy procentowe rośnie automatycznie WIBOR a gdy je obniża - wartość WIBOR spada.

Wartość wskaźnika WIBOR jest zawsze kilka wyższa niż stopa referencyjna NBP gdyż zabiera marżę banku - bank oferując kredyt zarabia na kliencie końcowym czyli kredytobiorcy.

Jeżeli stopy procentowe są niskie to WIBOR jest niski a więc i kredyty są tanie.

Dlaczego więc rada podnosi stopy procentowe albo je obniża ?

Wpływanie na stopy procentowe to narzędzie to które na celu regulowanie ilości pieniądza w obiegu - mówiąc potocznie - ma na celu pobudzenie gospodarki lub jej chłodzenie.

Kiedy rada polityki pieniężnej podniesie stopy procentowe?

Rada polityki pieniężnej podniesie stopy aby przeciwdziałać presji inflacyjnej - czyli wtedy gdy gospodarka jest rozgrzana a ceny rosną z dnia na dzień. Zbyt duża inflacja powoduje, że nasze oszczędności leżąc w bankach są "zjadane" przez galopujące ceny.

Inflacja spowodowana jest przez między innymi przez dużą ilość pieniądza który krąży w gospodarce - tzw. zwiększone tempo obrotu pieniężnego.

Tak więc gdy wskaźniki ekonomiczne dają sygnały, że mamy ryzyko inflacyjne a więc gdy mamy do czynienia ze wzrostem cen, którego przyczyną jest to, że w obiegu jest za dużo pieniądza- organy kontrolne starają się zdławić gospodarkę poprzez podnoszenie stóp procentowych

Ten ruch ma na celu zachęcić ludzi do mniejszej konsumpcji, zaprzestania brania kredytów i oszczędzania pieniędzy na lokatach.

Mechanizm ten można porównać poprzez analogię do palenia w piecu centralnego ogrzewania.

Pieniądz to tlen w gospodarce który jest niezbędny do spalania paliwa.

Jeżeli tlenu jest za dużo - Płomień będzie coraz większy co powoduje szybsze spalanie paliwa - osoba która chce ogrzewać dom starała się go wtedy zgłosić zamykając dopływ tlenu.

Przegrzanie pieca może mieć katastrofalne skutki łącznie z jego eksplozją. Dodatkowo paliwo ubywa nam za szybko i może go zabraknąć gdy będzie bardziej potrzebne.


Skutkiem chłodzenia gospodarki jest więc wzrost oprocentowania lokat i kredytów. Zwiększenie atrakcyjności oszczędzania pieniędzy na lokatach, zmniejszenie tempa obiegu pieniądza w gospodarce co przełoży się na wyhamowanie inflacji - czyli zatrzymanie wzrostu cen.

Kiedy rada obniży stopy procentowe?

Zasadniczo obniżenie stóp procentowych ma na celu pobudzenie (ogrzanie) gospodarki - a więc w przypadku naszej analogii do pieca - poprzez zwiększenie dopływu tlenu - wpływamy na tempo spalania paliwa - buchający płomień ma pomóc w wyjściu ze stanu oziębienia.

Jak wygląda oziębła gospodarka - kiedy potrzebna jest obniżka stóp procentowych ?

W skrajnym przypadku gdy inwestycje w rozwój są bardzo małe, bezrobocie dużo, ludzi nie stać na kredyt - bo banki niechętnie chcą udzielać pożyczek a lokaty są wysoko oprocentowane - mamy najczęściej do czynienia z deflacją - czyli obniżaniem się cen.

Deflacja sama w sobie nie jest groźna - jest wręcz korzystna i świadczy o wzroście innowacyjności produkcji i optymalizacji kosztowej. Nie mniej jednak ale długo utrzymująca się deflacja może prowadzić do stagnacji a później recesji.

Ludzie przestają kupować dobra konsumpcyjne, firmy inwestować i rozwijać się - pieniądz w gospodarce nie krąży - potrzebny jest więc impuls do rozwoju.

Gdy gospodarka dostanie zastrzyk w postaci obniżenia stóp procentowych - mamy do czynienia z tańszym kredytem który napędza inwestycje firm i konsumpcję zwykłych ludzi.

Lokaty stają się słabiej oprocentowane co dodatkowo zniechęca do trzymania pieniędzy w bankach a raczej do inwestowania.

Oczywiście organ taki jak RPP musi trzymać rękę na pulsie aby nie przesadzić lub spóźnić się z decyzją. Działania RPP są ściśle związane z cyklami koniunktury - gdyż wszystkie opisane zjawiska cechuje pewna cykliczność.

Podsumowanie

Podsumowując obniżanie stóp pobudza gospodarkę, cieszą się kredytobiorcy ale oszczędzający się martwią gdyż ich oszczędności nie pracują.

Z kolei podnoszenie stóp hamuje (schładza) gospodarkę - oszczędzający się cieszą, kredytobiorcy płaczą, firmy są bardziej skłonne do od inwestycji.


W następnym artykule omówimy w jakim etapie jesteśmy obecnie w światowej i krajowej gospodarce oraz jaką politykę obecnie stosują banki centralne.